Landšafni pristup

Pogrešno je mišljenje da se pod kompleksnim proučavanjem misli na timsko detaljno komponentno proučavanje geokomponeata vode, reljefa, zraka, klime i sl. Nemoguće je, na bazi bilo takvog detaljnog i dubioznog komponentnog proučavanja dobiti jasmu predstavu o kompleksu u kojem se uzajamno sve geokomponeute zakonomjerno prepliću stvarajući, pri tome, nerazdvojnu u geografskoj nauci »paralelna komponenta| proučivanja zamijenjena je »presjekom« svih geokomponenata koje čine cjeloviti sistem. Nije nikakvo čudo što se u Francuskoj »nauka o pejsažu« ili landšaft, čiji je cilj kompleksno izučavanje tipova prirodne sredine, naziva »dijagonalnom naukom« ili »naukom pre-sjeka«. U njoj se tretiraju uzročno-posljedične veze koje postoje unutar geografske sredine. Uzročnost nije apriorna kategorija već zakon geografskih pojava. Geografsku nauku ne interesira samo fakat, već karakter specifičnosti geografskih veza i procesa koji se odvijaju unutar i među geokomponentama u geografskoj sredini i geografskom omotaču. Od pravilnog shvatanja kategorije uzročnosti u mnogome zavisi suština geografskog poimanja geografske sredine. Kategorija uzročnosti povezuje sve dijelove komponentnih geografskih nauka, pa se one međusobno razlikuju, ne samo po objektu istraživanja, već i po specifičnim formama uzajamnosti i uzročno-posljedičnim vezama i odnosima.
Savremena geografija ne može postojati kao nauka ukoliko ona ne obuhvata i ne razjašnjava sve kompleksne geografske veze. Ona otkriva uzroke neravnomjernih pojava na Zemlji, proučava promjenu tih pojava u vremenu, dokazuje njihovu uzajamnost, shvata ulogu rada u preobražaju prirode u raznim historijskim etapama društvenog razvića i si. Neki geografi smatraju da zajedno s komponentnim geografskim disciplinama iščezava sintetička geografija. Podjednako geomorfologija, klimatologija, hidrografija, industrijska geografija i đr. izučavaju djelimične oblike uzročno-posljedičnih veza unutar geokomponenata: tla, vode, reljefa, zraka, klime i si., kao i veze među istorodnim geo-komponentama. Sintetička geografija ne izučava aritmetičku sredinu djelimičnih uzroka geografskih pojava koje su sagledane u komponentnim geografskim disciplinama već uzajamne komponente unutar geografskog kompleksa od kojeg zavisi oblik konkretnog landšafta, zone ili ekonomskogeografske regije. Da bi preobrazili prirodni u kulturni landšaft neophodno je prethodno izučiti veze svih elemenata koje čine prirodni landšaft i, prije svega, puteve njegovog samorazvića. Tako, na primjer, polderi u Nizozemskoj ne pokazuju svoju tipičnu vještačku komponentu u mjeri u kojoj su direktno nastali djelovanjem čovjeka.
Rezolucijom Međunarodne konferencije u oblasti zaštite životne sredine koja je održana u Otavi 1986. godine predloženo je da se prirodno-teritorijalni kompleksi posmatraju kao »operativne jedinice« biosfere u okviru kojih je potrebno rješavati upravljanje prirodnom sredinom.
U proučavanju različitih negativnih procesa u prirodnoj sredini i mogućnosti upravljanja antropogenim procesima pruža landšaftno-geografski pristup. Ovaj pristup se zasniva na nekoliko etapa i nivoa istraživanja.